zondag 22 november 2020

Getijde lagune kwelder ontwikkeling voor zachte zeewering Noord-Fryslan

Inzet geotubes als zomerdijken voor opvang sedimentatie van zee



Door Jacob Brandsma

Baggertubes zijn op maat gemaakten "worsten" van geotextiel die een poriegrootte kunnen hebben van 100 tot 150 um zodat ze waterdoorlatend zijn en gronddicht. De omtrek kan oplopen tot 20 a 30 meter en de lengte kan 100 meter zijn. Via vulopeningen aan de bovenzijde wordt baggerspecie in de tubes gepompt. Het geotextiel werkt als een zeef waarbij het water door de poriƫn naar buiten gaat en de vaste stof achterblijft in de baggertube. De verhouding vaste stof tot water zal 1 : 8 kunnen bedragen zodat de vulling via leidingen kan worden aangevoerd.

Door ontwatering, rijping en inklinking zal de baggerspecie / het slik geleidelijk tot steek vaste grond omvormen. De uiteindelijke hoogte valt niet exact te voorspellen.

De afgelopen tien jaar zijn wereldwijd tientallen projecten uitgevoerd met baggertubes van geotextiel in oevers en dammen. Voorbeelden in Nederland zijn Kornwerderzand, een 340 meter lange dam voor een vismigratierivier (Ten Cate Atlantis tubes / van Oord), het Krabbersgat bij Enkhuizen, Reeuwijkse Plassen, Rotterdam, Almere en Vogeleilanden project Putten in opdracht van Natuurmonumenten. Zilte toepassingen buitendijks heb ik in NL niet kunnen vinden.

Auteur ziet kansen om een zachte zeewering met behulp van geotubes te realiseren nu er dijkversterking nodig is op het traject Koehool Lauwersoog. In te zetten geotubes kunnen een omtrek hebben van 20 meter met een lengte van 100 meter. De vulgraad bedraagt in de praktijk 70 tot 80 procent. Bovenstaande meting geeft de volgende verhouding. Dit model heeft een omtrek van 40 cm en dit levert een hoogte op van 6 cm na 7 weken. In de praktijk kan een model met een omtrek van 20 meter op deze basis een hoogte van 3 meter bereiken. De output berekening Tube Simulator NETICS komt bij een tube breedte van 8 meter tot een hoogte van 2,8 meter en is dus conform. Afhankelijk van de bodemgesteldheid e.d. kan de geotube nog zakken maar een realistische hoogte van 1,8 tot 2,2 meter lijkt aannemelijk.

Om voldoende sedimentatie van zee te oogsten voor aangroei van kwelder en voor zachte ophoging van bestaande dijken is er oppervlakte nodig. Het Wetterskip wil per dijksegment tijdens ontwerpatelier bepalen welke opties in aanmerking komen en welke per saldo valt te verkiezen. Voor het dijksegment Koehool Zwarte Haan kan men overwegen om geotubes in te zetten en er een vierkant in zee mee aan te leggen van ong. 8 x 8 km met getijdesluizen voor ongehinderde aanvoer bij vloed en gecontroleerde afvoer van sedimentarm water door een dalende balgstuw die 0,5 cm per minuut zakt 4 uur na hoogwater. Bij een getijdeslag van 1 meter komt er 64 miljoen kuub zeewater binnen. Bij 2,5 kg sediment per kuub komt er dan 160.000 ton sediment binnen. Per maand is de theoretische hoogte winning 168 cm. Als er in de praktijk de helft van gerealiseerd wordt is het nog ontzagwekkend.

Voor de bestaande zeedijk kan er een geotube voordijk aangelegd worden op een afstand van 300m. Er vormt zich een bassin die kan worden volgespoten met sedimentatie uit het aangelegde vierkante getijde meer. Om hoogte te bereiken zullen er geotubes moeten worden gestapeld. Er is m.i. genoeg breedte nodig om verzakking van de dijk te voorkomen waardoor er een soort duinenrij wordt gevormd. Voor de hoogste zone zal er aan weerszijden baggertubes kunnen worden aangelegd om het slib in een bassin vast te houden tot dat het genoeg aankoekt.

De getijde lagune maakt de bodem geleidelijk beter begaanbaar en parallel aan de zeedijk kunnen er vogeleilanden worden aangelegd met, afhankelijk van het ambitie niveau waar draagvlag voor afgetast kan worden, natuur-inclusieve landbouw en dergelijke al ligt bebouwing daar gevoelig. Direct toezicht werkt wel bevorderlijk voor welslagen van het project.

Of het politiek haalbaar is om de dijksegmenten tussen Zwarte Haan en Fiskbuorren ook gelijksoortig te omringen met geotubes voor bevordering kweldervorming is een discussie die kan worden gevoerd. Evenals de segmenten tot Ternaard, Peazumerlannen en de Bantpolder. 

"Reguliere" dijkversterking is qua natuur zeer ingrijpend en gebruik making van materie die de zee met getijdenwerking al in overvloed aanvoert biedt kansen om verantwoord en toekomst gericht het probleem van zeewering hier tegemoet te treden door de kwelders met de zeespiegelstijging te laten meegroeien.

Onbekendheid met de techniek leidt misschien tot een lange implementatietijd omdat betrokkenen vaak risicomijdend zijn en graag beproefde technieken toegepast zien. Met een duidelijke risicoanalyse en bewezen beheersmaatregelen kan er misschien voldoende draagvlak worden verkregen. Ieder ontwerp is maatwerk en het principe van "learning by doing en vakmanschap" dient te worden gehanteerd als in bestekken onvoldoende kan worden omschreven vanwege kennisleemte.

Kosten 

Deze bron komt op een kostprijs van € 10,- per kuub. Bij een doorsnee van 8 x 2 m en een lengte van 200 m komt de inhoud op 3200 kuub wat het eindtotaal van dit formaat baggertube op €32000,- brengt. Buitendijks zal dit ten minste 2 x zo duur worden, mogelijk meer. Een kilometer zal ten minste €160000 gaan kosten. De complete geotube ringdijk van 8 x 8 km komt dan op meer dan €5.120.000,-- mogelijk het dubbele. Aan de bestaande zeedijk zal er over 8 tot 10 km vier tube banen moeten komen wat neer komt op 40 x €160.000 = €6.400.000. Dan komt nog het suppletiewerk van bassins en afwerking zoals aanleg van een fietspad. Tien km dijk met lagune kwelder zal ten minste 12 tot 20 miljoen € gaan kosten. De sluizencomplexen komen er nog bij.

Bron referentie: 

Baggerspecie in geotextiele tubes, Delft januari 2017 SBRCUnet ir. Ger Vergeer Projectmanager


zondag 15 november 2020

Situatieschets zachte kustwering Koehool Lauwersoog




Een getijde lagune omzoomd door ringdijk/eilanden houdt hoog water vast voor 4 uur per getijdeslag en zorgt voor sedimentatie. Gecontroleerde afstroom van 0,5 cm per minuut voor de volgende 4 uur met een balgstuw constructie laat sediment arm zeewater uitstromen. Desgewenst door een havenkom wat een vaargeul helpt op diepte te blijven. Er komt een kwelderzone met een duinenrij wat de bestaande zeedijk inpakt en ophoogt. De kwelder krijgt een natuurlijk meanderend karakter met brak water, gunstig voor biodiversiteit.


zaterdag 14 november 2020

Sedimentatie proef: een kuub zeewater Koehool levert 2,5 kg droge sedimentatie

Door Jacob Brandsma


Droge sedimentatie uit zeewater Koehool

Het residue van onderstaande sedimentatie proef werd uitgefilterd, gedroogd en gewogen. Het gewicht aan droge stof kwam uit op 5 g per 2 liter. Per kuub zeewater dus 2,5 kg droge sedimentatie. Een ringterpeiland van 8 bij 3 km met een getijdehoogte van 1 meter herbergt 24.000.000 kuub water. Maal 2,5 kg brengt dit 60.000 ton bezinking op per getijdeslag. Komt neer op 2000 vrachtladingen van 30 ton. Maandelijks wordt dit 3,6 miljoen ton sedimentatie. Stel voor 120.000 vrachtladingen per maand.

Voor een lagune getijde meer tussen dit eiland en de huidige kustlijn geldt een vergelijkbare of grotere afmeting met navenant hogere opbrengst aan sedimentatie verhoging. Zo kan er een buitendijkse kwelderzone aangelegd worden door de getijde dynamiek van de zee. Een verantwoorde en toekomstbestendige zeewering kan worden gerealiseerd in harmonie met natuur en uitbundige realisatie van foerageer en broedgebieden voor vogels. De concentratie van vissen zal het ook een pleisterplaats maken voor zeehonden. Met openstelling van zeearmen zoals bij Holwerd wordt het proces van vismigratie ook realiseerbaar.

De dijken van de aan te leggen eilanden kunnen bestaan uit grote baggerzakken van geotextiel hoog 2 m breed 3 m die zodra er genoeg sedimentatiehoogte is behaald een volgende trap kan worden toegevoegd zodat er een piramide vormige dijk ontstaat tot de gewenste Delta hoogte. 

De bestaande zeedijk kan met sedimentatie slib worden ingepakt op gelijksoortige wijze tot een duinenrij van 300 m breed ontstaat tot de gewenste hoogte van 7 tot 8 m. Hier zullen wel machines voor nodig zijn zoals sedimentatiebassins op hoogte met tijdelijke gemalen / scheepspompen.

Het technisch uitdagende aspect zullen de sluiscomplexen worden zowel de toegangssluizen als de afvoersluizen. De toegangssluizen laten onbeperkt de vloedstroom binnen. De afvoersluizen kunnen bestaan uit balgstuwkeringen die per minuut 0,5 cm zakken 4 uur na hoogwater voor 4 uur zodat er sedimentarmzeewater wordt afgestroomd. Dit kan bij Holwerd in een aan te leggen havenkom bij de kop van de pier van Holwerd zodat de te herziene geul naar Ameland aanzienlijk beter op diepte blijft. Ook het Amelander Westgat blijft dan beter op diepte. Ondersteund door woelschepen zoals in Duitsland bij Nessmersiel desgewenst. Dit zal een impuls voor de scheepvaart betekenen, beroeps en recreatief. Een buitendijkse jacht/beroepshaven bij Holwerd komt dan ook in beeld in combinatie met het project Holwerd aan zee.

Het kosten verslindende project van versterking van de huidige harde zeewering met aanvoer van materiaal met vrachtladingen geput uit rivieren en meren kan worden omzeild door de zee het benodigde materiaal zelf te laten aanvoeren door getijde lagune meren te laten ontwikkelen tot kwelderzone's. De in- en uitstroom kan aan de uiteinden van de lagune meren / eilanden worden aangelegd zodat er vanzelf een kwelder meander rivieren gebied ontstaat.

Er lijkt politiek draagvlak te bestaan voor dit soort natuuraanleg. Economisch verantwoord bovendien bij realisatie van een zachte verantwoorde toekomstbestendige zeewering.